Дата публикации: 03.04.2020

Беседует Алёна Нестерова

Перевод интервью (см. тут)

– Алексей Вячеславович, бур рыт! Серам лунӧ компьютер восьтӧмсянь нюм менсьым петкӧдiнныд. Гижанныд: «Чолӧм! Менам ӧти юалӧм: позьӧ оз узьны водны? Быдлаын гижӧны СИДЕТЬ ДОМА. Водӧмсьыс, колӧкӧ, штрапуйтасны? Пола да куим вой нин эг водлы узьны». Тi збыль быдлаысь нюмчирсӧ верманныд кыйны? Аддзанныд лов кокньӧд весиг вирусӧн дӧзмӧдан кадö? И мыйла эськӧ буретш кыскӧ тешитчыны, а оз няргыны? Кодсянь вуджӧма шмоньливлуныс? Пӧль-пӧчсянь, бать-мамсянь? Кыдз видзны тайӧ ловрусӧ?

– Чайта, мый тайӧ морт сайын. Абу ӧд тай став йӧзыс ӧткодь. И кутшӧмкӧ нырвизь сетны та кузя сьӧкыд. Мый эм лов вылад, юрад – колӧ видзны да эм кӧ коланлун – юксьыны йӧзыскӧд. Ӧд весиг тай шмонитӧмсӧ оз ставӧн вермыны гӧгӧрвоны. Ӧтияс нюммунасны, а мӧдъяс вермасны скӧрмыны, нӧшта пӧ ӧд лёксӧ песӧ. Аддзӧма пӧ сералантор, рочӧн кӧ, то екидничайтӧ пӧ. А шмоньсӧ гӧгӧрвоӧмыс менам батьсянь. Сiйӧ вӧлi мыйкö шуас да гӧгӧрыс оз кӧ серӧктыны, то нюммунасны, а ачыс, бать, весиг оз вашмун.

– А кутшӧмӧсь Тi быдлунъя олӧмас: семья кост, ёртъяскӧд, удж вылын, тшӧтш ставлысь нюм петкӧданныд либӧ, мӧдарӧ, зумышт ветланныд?

– Ме зэв зумыш морт. Коркӧ уджавлi «Чушканзiын», кор сэнi вӧлiны А. Петрунев, И. Симпелев, С. Кынев. Наысь зумышсӧ тӧд вылӧ уськӧдны ог вермы. А журналсӧ судзӧдiсны дас сюрс сайӧ.

– Таво Тiян тшупӧда пас. Кыдзи пасъянныд? Восьтыштӧй гуся мӧвпъястӧ. Лыддьысьысьяскӧд аддзысьланныд, выль небӧг лэдзанныд, а гашкӧ, нӧшта на мыйкӧ.

– Пасйыны ог и мӧвпав. Кодкӧ кӧ корас аддзысьлыны – ветла. Ачым нинӧм ог кӧсйы котыртны ни дасьтысьны. Выль небӧг, челядьлы вылӧ, кӧсъя вӧзйыны лэдзны. Но сынаныс тшӧкыд пиньяса да вермасны сыныштны да оз веськав лэдзнысӧ. Но лача кута.

– Тi Коми Республикаса йӧзкостса гижысь. Ми ставöн радейтам Тiянлысь висьт-пьесаяс. А мый эськӧ челядь юавлӧны аддзысьлӧмъяс дырйи. Кутшӧм юалӧм колис вежӧраныд?

– Челядь челядь и эм. Но ӧткодявны кӧ миян челядьдырӧс да ӧнiя быдмысь войтырсӧ, то абу ӧткодьӧсь. Олӧмыс абу жӧ ӧткодь да. Водзті кӧ челядьыс юавлјсны, кытысь аддзи геройяссӧ, то ӧкмысдасӧд вояс пансигӧн медводдзаысь кыліс юалӧм: «Позьӧ оз типографиясӧ ньӧбны?» Сэксянь вежсьӧмыс челядь вежӧрас кутіс лоны. Миян челядь дырйи быд классын ӧшалісны пионер-геройяслӧн, Коми республикаын чужӧм да олысь Сӧветскӧй Союзса Геройяслӧн снимокъясыс. Ми ставнысӧ тӧдім. А ӧні и найӧс оз тӧдны, и выльясыс абуӧсь. Он кӧ быттьӧ ӧшлы чина войтырлысь, кодъяс ватагаӧн нин дзескыдінын пукалӧны, снимокъяссӧ да выліас гиж «Тадзи овны оз позь!».

– Юксьӧй миянкӧд рецептӧн, кыдз эськӧ лолӧн не усьны.

– Петан туйыс абу сӧмын сэк, кор гортйын гуӧ сюясны. А сэсся век позяс аддзыны. Сӧмын быдӧн пуктӧй ас водзаныд визь, мый сы сайӧ петны оз позь. Воськовтанныд кӧ – лоас лёк аслыд сьӧлӧм вылын, дойданныд йӧзсӧ....

– Мый радейтiнныд лыддьыны ичӧтӧн, мый ӧнi сетанныд лыддьыны челядьлы, журнал лист бокӧ? Кутшӧм челядьлы гижысь кыскӧ лыддьыны, мыйла?

– Уна лыддьӧма да ог и вермы ставсӧ урчитны. Радейта гижӧдъяс, кӧні эм водзӧ мунӧм, кутшӧмкӧ лоӧмтор виччысьӧм. Ачым сідз жӧ зіля гижны. Ичӧтддырйи дзик медводдзаысь аддзылі драмтеатрлысь спектакль ар дасаӧн. Ог нин тӧд вылӧ уськӧд, кутшӧмӧс. Сувтӧдӧм пӧвъясысь потшӧс тай сцена вылас вӧлі-а. Ворсысьясьяс мыйкӧ котралісны да ӧти пӧв, тыдалӧ, лёка тувъялӧмаӧсь да уси. Ми, челядь, ставӧн акнитім. Пӧвсӧ бӧр пуктісны да тувйыштісны. Ми та бӧрын эг нин видзӧдӧй мукӧд вылас да кывзӧй сёрнисӧ. Ми синъясӧн сатшкысим пӧв вылад да виччысим, кор сійӧ бара усьӧ. Со татшӧм колӧ лоны и спектакльяслы да гижӧдъяслы, мед пыр мыйкӧ виччысин.

Туйын: коми гижысь Елена Козловакӧд лыддьысьысьяскӧд аддзысьӧм водзын

– Кутшӧм ногӧн олӧмныд йитчӧма небӧгаинкӧд? Гашкӧ, казьтыштанныд тешкодь, мӧрччана лоӧмтор?

– Арӧн ыджыдджык вок отсӧгӧн лыддьысьны велалі школаӧ мунтӧдз на. Шыпасъясысь тэчи кывъяс да шлочкӧді-лыдди воклысь «Букварсӧ». Телепит вӧлі ошйысьны тайӧн став сиктыслы. Но кыдзи? Велӧдчытӧдз быдса во на. Ковмис терпитыштны. Тӧв вуджӧм бӧрын гожӧм мыччысис. Ыджыд ва дырйи сиктӧ волісны пызь тыра баржаяс, Висер ю кузя катӧдлісны и бензин. Ӧти татшӧм баржа кайӧма косінӧ да гожӧмбыд сэсся сулаліс лыа вылын. Сэтчӧ ыджыд ­­­­шыпасӧн вӧлі гижӧма «Огнеопасно». Кутшӧм нимкодь вӧлі петкӧдлыны ёртъяслы, мый ме сямма сійӧс лыддьыны. Та ыджда шыпасъяса гижӧдыс сиктын некытӧн сэсся эз вӧв. И школаӧ мунны лӧсьӧдчысьяс медводдза шыпасъяснас тӧдмасисны буретш Висер юын купайтчыны лэччигӧн. Тайӧ шыпасъяссӧ бура тӧдісны весиг куим арӧсаяс, кодъясӧс гырысьджык чой-вокыс босьтлісны аскӧдныс пӧжны мышъяссӧ лыа вылын.­

Кык вок: вит арӧса Ӧльӧш да квайт арӧса Васьӧ

Воис школаӧ мунан кад. Зэв нимкодь вӧлі, кор юӧртісны, мый позьӧ ӧні миянлы, лыддьысьны кужысьяслы, гижӧдчыны сиктса библиотекаӧ. Зэв тшапа сэтчӧ ветлім. Библиотекарь Кутькин быдӧнлы первой сетліс небӧг, мед лыддям. Оз эскы, мый кужам лыддьысьнысӧ да. Меным зэв кажитчис «Дас кык тӧлысь» нига. Сійӧс босьті лыддьынысӧ. Небӧгтӧ оз сӧмын вӧлӧм ков кужны лыддьыны, но и бура видзны. Мукӧдыс та йылысь тӧдӧмаӧсь, а ми со Миш ёрткӧд эг. Сылысь «Дзизгысь-дзазгысь гутсӧ» ыджыд мамыс тшыкӧдӧма шыд чугунӧн. Пачысь кыскӧма да пуктылӧма небӧг вылас.

Ме жӧ ачым нинӧмӧдз вайӧді «Дас кык тӧлысьсӧ». Ваньӧ ёрткӧд вӧлі венласям, коднымлӧн кабалаысь вӧчӧм чикыш ылӧджык лэбас. Сылы бур вӧлі. Айыс судзӧдлӧма коркӧ чорыд кабалаа журнал. Менам жӧ газетысь вӧчӧм чикышыд быд шыбитӧм бӧрын кок улӧ усьліс. Эз лэб. Ковмис «Дас кык тӧлысьыдлысь» листъяссӧ дзажнитны-косявны. Зэв любӧ вӧлі, кор наысь вӧчӧм чикыш Ваньӧлӧн дорысь ылӧджык лэбзис.­­

Ёртъяс небӧгъяссӧ лыддьӧм бӧрын библиотекаӧ нуисны. Ми Миш ёрткӧд эг лысьтӧй. Чугун улӧ веськавлӧм «Дзизгысь-дзазгысь гуттӧ» Кутькиныд оз босьт. Оз жӧ ошкы и «Дас кык тӧлысьлысь» гоз-мӧд лист косялӧмсьыд. Ёртъяс выль лыддьысянторйӧн воисны. Висьталісны, мый библиотекарыд тшӧктӧма и миянлы босьтӧмторъястӧ бӧр вайны. Нигатӧ пӧ дыр кутны оз позь. Мукӧдыслы пӧ тшӧтш жӧ лыддьысьны колӧ.

Та бӧрын Мишӧкӧд Кутькинсьыд зэв ёна полім. Аддзам вӧлі, кыдзи сійӧ Макарсиктлань локтӧ, да Бажукӧдз пызйыштам, мед оз аддзы миянӧс. Во-мӧд пышъялім библиотекарсьыд. Бур, мый сійӧ кывтыдланьын оліс. Эз кӧ, то пыр ковмис миянлы вӧрын овны. Ӧд быд кадӧ, кор аддзывлім сылысь локтӧмсӧ, пышйылім вӧрӧдз.

Ог ӧд нин и тӧд вылӧ вермы уськӧдны, кыдзи мынтӧдчим сыысь. Гашкӧ, бать-мамным штрап мынтісны тшыкӧдӧм небӧгъяссьыд. Коркӧ витӧд классӧ мунӧм бӧрын сӧмын мӧдысь библиотекаӧ гижӧдчыны сьмелмӧдчи. Неважӧн корлісны Ыджыдвиддзӧ. Библиотекаыслысь гӧгрӧс пас вӧлі нимӧдӧны. Кар пасьталаысь корси «Дас кык тӧлысь» небӧг, мед катӧдны, косявлӧм нигасьыс водзӧс мынтыны. Но некытысь эз сюр. Коминад челядьыдлы ӧні небӧгыд этша петӧ да.

С.Я. Маршак нима лыддьысянінын Е.Потаповлысь «Дзольгӧ шор» небӧг нимӧдігӧн

– Мый сианныд ставӧнлы, код кутас тайӧ сёрнисӧ лыддьыны?

– Ме век зіли кутчысьны шуӧмӧ, кодӧс коркӧ ачым жӧ и лӧсьӧдлі да пукті олӧмас нырвизьӧн. Дерт, быттьӧ рочьяслӧн татшӧм сяма шусьӧгыс эм жӧ, но коми ногыс лӧсьыдджык быттьӧ лои шуӧмыс: ОШКӦМ ДА СУКЛЯСЬӦМ ВЕСЬКОДЯ СИБӦД ДА ПЫДӦСТӦМ ЙӦЙКӦД ЭН ВЕНЗЬЫ!

Сёрнитіс Алёна Нестерова